W środę, 23 maja gościliśmy w NAC Panią Annę Aleksiejenko – Naczelnika Wydziału Udostępniania Informacji Dokumentów Centralnego Archiwum Dokumentacji Naukowo-Technicznej Ukrainy, Pana Jurija Kowtaniuka – Dyrektora Centralnego Państwowego Archiwum Elektronicznego Ukrainy, Panią Tatianę Jemielianową – Zastępcę Dyrektora Centralnego Państwowego Archiwum Audiowizualnego oraz Pana Oleksandera Garanina – Dyrektora Ukraińskiego Instytutu Naukowo-Badawczego Archiwistyki i Dokumentoznawstwa.

Celem wizyty było zacieśnienie współpracy polsko – ukraińskiej, zapoznanie z bieżącą działalnością archiwów w Polsce oraz wyzwaniami, które obecnie przed nimi stoją.

Podczas wizyty goście zapoznali się ze strukturą archiwum oraz narzędziami informatycznymi tworzonymi i wykorzystywanymi w NAC oraz pozostałych archiwach państwowych. Z dużym zainteresowaniem odebrano wystąpienie Macieja Zdunka, kierownika Oddziału Informacji i Zasobów Cyfrowych na temat Zintegrowanego Systemu Informacji Archiwalnej oraz serwisu Szukaj w Archiwach. Następnie goście odwiedzili Oddział Digitalizacji, gdzie zaprezentowano im wykorzystywany sprzęt oraz zapoznano ze stosowanymi standardami digitalizacji. Wizytę zakończyło spotkanie z archiwistami Oddziału Zbiorów Fotograficznych, którzy opowiedzieli o swojej pracy oraz zaprezentowali opis fotografii w systemie ZoSIA.

W czasie spotkania pojawiło się wiele bardzo konkretnych pytań i problemów, z którymi zmagają się pracownicy archiwów na Ukrainie. Mamy nadzieję, że wizyta zaowocuje dalszą wymianą doświadczeń.

Publikacja jest kolejną po książce „Warszawa lata 70.” pozycją z cyklu FOTO RETRO. Seria jest efektem współpracy Narodowego Archiwum Cyfrowego z wydawnictwem BOSZ. Większość zdjęć zaprezentowanych w albumie pochodzi z naszych zbiorów. Celem cyklu jest odświeżenie pamięci Polaków i prezentacja historii w atrakcyjnej graficznie formie. Burzliwa dekada przed upadkiem komunizmu uchwycona w serii unikalnych fotografii. Album „Warszawa lata 80.” to intrygująca opowieść o karnawale „Solidarności”, groteskowej codzienności PRL-u i narodzinach nowego ustroju.

Lata 80. przynoszą zmierzch wielkich inwestycji epoki Gierka, pustki w domach towarowych i nieznośny marazm życia. Eksplozja społecznego buntu zatrzymana przez czołgi i milicyjne kordony nadały tej epoce widoczną na fotografiach twarz nadziei zmieszanej z rezygnacją. Stałym elementem warszawskiego krajobrazu stały się kilkudziesięciometrowe kolejki przed Pasażem Śródmiejskim i półdzikie kiermasze pod Pałacem Kultury.

Album „Warszawa lata 80.” w kilku rozdziałach zbiera zdjęcia ukazujące najbardziej przełomowe wydarzenia dekady agonii komunizmu. Lech Wałęsa triumfujący po legalizacji „Solidarności” i wielki afisz „Człowieka z żelaza” na Placu Konstytucji stanowią symbole obywatelskiego odrodzenia. Stan wojenny wychodzi na ulice w postaci czołgów pod kinem Moskwa, powietrza dusznego od gazu łzawiącego i rozsypanych przez opozycjonistów ulotek. Setki tysięcy Polaków na wizytach Jana Pawła II stanowią dowód niegasnącej nadziei na dobre zmiany. Album zamykają fotografie pokazujące upadek komunizmu, zwieńczony zburzeniem pomnika Feliksa Dzierżyńskiego, w którego miejscu stoi dziś monument Juliusza Słowackiego.

„Nie musiałabym opisywać nic poza moją kamienicą, żeby oddać atmosferę warszawy lat 80. Już samo powstanie „Solidarności” zacieśniło sąsiedzką więź, wychodziliśmy razem na demonstracje, pilnowaliśmy wzajemnie swoich dzieci. wszystko w tym czasie było inne, bo tworzyło się to poczucie wspólnoty – to MY – za którym dzisiaj tak często tęsknimy” – pisze w przedmowie do albumu Joanna Szczepkowska.

Henryk Niestrój z wykształcenia jest historykiem, archiwistą i administratywistą. Ukończył Wydział Historyczno-Pedagogicznego oraz Wydział Ekonomiczny Uniwersytetu Opolskiego, a następnie Archivschule Marburg. Od 2008 jest urzędnikiem mianowanym korpusu służby cywilnej.

Karierę zawodową zaczynał od pracy naukowej w Dziale Naukowo-Badawczym Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Opolu–Łambinowicach (1999), potem został archiwistą w Archiwum Państwowym w Opolu (2000), od grudnia 2012 roku – na stanowisku zastępcy dyrektora NAC, gdzie odpowiedzialny był za tradycyjną część działalności jednostki (archiwum audiowizualne): prace związane z przejmowaniem materiałów do zasobu archiwum, ich opracowaniem oraz udostępnianiem.

Dotychczasowy Dyrektor NAC dr Wojciech Woźniak 21 kwietnia został powołany na stanowisko Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.

21 kwietnia 2016 roku premier Beata Szydło powołała dra Wojciecha Woźniaka na stanowisko Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.

Wojciech Woźniak od kwietnia 2009 roku pracował w NAC, najpierw jako Zastępca Dyrektora, od 2012 r. jako Dyrektor.

Zespół Narodowego Archiwum Cyfrowego dziękuje za wspólną pracę, wielkie zaangażowanie oraz pasję, z którą kierował Pan NAC. Za to, że najważniejsze było dla Pana, aby sprawy prowadzone były nie tylko właściwie, ale jak najlepiej! Dzięki temu jesteśmy postrzegani jako nowoczesna i przyjazna obywatelom instytucja!

Cieszymy się, że osoba z Pana doświadczeniem i wizją pokieruje Archiwami Państwowymi, jesteśmy przekonani, że będzie Pan nas, archiwistów, bardzo dobrze reprezentował.

Dziękujemy!
Zespół Narodowego Archiwum Cyfrowego

Pierwsza w tym roku aktualizacja serwisu przyniosła kolejne akta stanu cywilnego z terenu obecnych województw: lubelskiego, małopolskiego, podlaskiego i śląskiego, stanowiące bazę do badań nad historią rodzinną oraz akta miast m.in. Chełma, Hrubieszowa, Leszna i Łodzi. W serwisie opublikowano także archiwalia dotyczące działalności organów administracji rządowej i wymiaru sprawiedliwości w okresie Księstwa Warszawskiego, Królestwa Polskiego i międzywojnia. Zaprezentowano także dokumentację Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk.

Organizację władz centralnych w okresie Księstwa Warszawskiego oraz sprawy prowadzone przez ówczesne resorty m.in. spraw wewnętrznych, sprawiedliwości, wojny, skarbu i policji ukazują akta Rady Ministrów. Wśród dokumentów znajduje się rękopiśmienna kopia Konstytucji Księstwa Warszawskiego nadanej przez Napoleona Bonaparte 22 lipca 1807 r., która głosiła zasadę równości wobec prawa i m.in. znosiła poddaństwo chłopów. Jednym z ostatnich aktów normatywnych wydanych przez Radę była uchwała o pospolitym ruszeniu z 20 grudnia 1812 r., spowodowana klęską Napoleona w Rosji i koniecznością przygotowania obrony kraju przed zbliżającymi się wojskami rosyjskimi.

Komisja Rządząca

Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego

Rękopiśmienna kopia Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 r.

Konfederacja Jeneralna Królestwa Polskiego. Urządzenie podług którego pospolite ruszenie stawić się ma

Także z okresu Księstwa Warszawskiego pochodzi prezentowana w serwisie kolekcja militariów . Jest ona tym cenniejsza, że akta Ministerium Wojny Księstwa Warszawskiego uległy niemal całkowitemu zniszczeniu podczas II wojny światowej. Zbiór powstawał przez wiele lat w oparciu o zakupy i dary. Tworzą go m.in. rozkazy i raporty wojskowe, których wystawcami są m.in. król saski, książę warszawski Fryderyk August, ks. Józef Poniatowski, marszałek Francji Aleksander Berthier, Józef Wybicki oraz urzędy i formacje wojskowe takie jak Ministerstwo Wojny Księstwa Warszawskiego i Legia Nadwiślańska. Znajduje się tu także korespondencja dotycząca wystawienia w Warszawie pomnika Napoleona I.

Pismo ministra wojny ks. Józefa Poniatowskiego do ministra skarbu Jana Węgleńskiego, odnoszące się do tabeli „wyrachunku” zaległych należności dla pułków galicyjskich

W serwisie można także zapoznać się z dokumentacją związaną z działalnością Sejmu Księstwa Warszawskiego i Sejmu Królestwa Polskiego. Tworzą ją m.in. diariusze posiedzeń sejmowych, wykazy spraw omawianych na sejmach, protokoły z posiedzeń oraz listy i przemówienia posłów i deputowanych.

Lista posłów i deputowanych na Sejm 1809 r.

Manifest Aleksandra I zwołujący Sejm 1820 r.

Informacje dotyczące funkcjonowania władzy sądowniczej i organów ścigania w Królestwie Polskim zawierają m.in. akta Stałej Komisji Wojenno-Śledczej utworzonej przez Rosjan w związku z odradzającą się po upadku powstania listopadowego działalnością konspiracyjną oraz akta Audytoriatu Polowego Wojsk pełniącego funkcję sądu rewizyjnego w sprawach wojskowych oraz osób oskarżonych o przestępstwa polityczne, w tym za udział w powstaniu styczniowym. Wśród dokumentów Audytoriatu znajdują się akta z procesu prezesa Rządu Narodowego Romualda Traugutta, stanowiące cenne źródło informacji na temat organizacji i działalności agend tajnego państwa polskiego w okresie insurekcji 1863/1864.

W serwisie prezentowana jest także dokumentacja Ogólnego Zebrania Warszawskich Departamentów Rządzącego Senatu, który w latach 1842-1861 pełnił funkcję sądu ostatniej instancji w sprawach administracyjnych, podatkowych i heraldycznych. Przewodził mu namiestnik Królestwa Polskiego. Dokumentacja obejmuje protokoły posiedzeń oraz akta spraw – wśród nich, cieszące się szczególnym zainteresowaniem genealogów, akta związane z legitymacją szlachectwa i nadawaniem tytułów honorowych.

Dokumentacja Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk, które powstało w 1800 r. w celu rozwoju nauki i kultury polskiej, ukazuje sposób i zakres działania tej instytucji. Zachowały się m.in. protokoły posiedzeń, teksty wygłaszanych odczytów, dane dotyczące zbiorów bibliotecznych i aktowych Towarzystwa oraz  korespondencja w sprawie ufundowania w Warszawie pomnika Mikołaja Kopernika. Towarzystwo zostało rozwiązane przez władze rosyjskie w 1832 r. w ramach represji po powstaniu listopadowym.

W serwisie można także zapoznać się z dokumentacją Cesarsko-Niemieckiego Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego– niemieckiej administracji okupacyjnej powstałej na ziemiach Królestwa Polskiego po wycofaniu się Rosjan w 1915 r. Pośród akt, które zachowały się w niewielkim stopniu, znajdują się raporty z działalności władz, ogłoszenia i teksty oficjalnych przemówień, w tym drukowana odezwa generał-gubernatora warszawskiego gen. Hansa von Beselera zawierająca zapowiedź utworzenia Królestwa Polskiego i polskiego wojska, tzw. Akt 5 listopada.

Akt 5 listopada wydany w 1916 r. w imieniu cesarza Niemiec Wilhelma II i cesarza Austro-Węgier Franciszka Józefa I

Archiwalia z okresu dwudziestolecia międzywojennego prezentuje w serwisie Archiwum Akt Nowych. To m.in. dokumentacja komend Policji Państwowej z terenów województw wschodnich II Rzeczypospolitej i Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, zajmującego się m.in. sprawami z zakresu stosunków między państwem a Kościołami.

Dokumentacja wytworzona w wyniku działalności Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego jest jednym z największych i najczęściej wykorzystywanych zbiorów dokumentacyjnych z okresu dwudziestolecia międzywojennego. W serwisie publikowana jest sukcesywnie. W ramach ostatniej aktualizacji do akt departamentów zajmujących się szkolnictwem dodano akta Referatu Wyznań Katolickich. Stanowią one cenne źródło informacji do badań nad historią stosunków między państwem a Kościołami. Znajduje się tu m.in. dokumentacja dotycząca pertraktacji w sprawie majątków kościelnych skonfiskowanych w czasie zaborów, zawierająca m.in. opisy obiektów sakralnych.

Prezentowane w serwisie akta policyjne pochodzą z 25 komend wojewódzkich, powiatowych i posterunków Policji Państwowej województw wschodnich II Rzeczypospolitej m.in. w Wilnie, Nowogródku, Brześciu, Stanisławowie, Tarnopolu i Lwowie. Obok rozkazów komendantów, meldunków i materiałów z odpraw, znajdują się tu sprawozdania dotyczące ruchów społeczno-politycznych i mniejszości narodowych, materiały z inwigilacji osób podejrzanych o działalność antypaństwową, a także akta osobowe funkcjonariuszy.

Serwis szukajwarchiwach.pl, który stworzyło i rozwija Narodowe Archiwum Cyfrowe, jest największym źródłem dokumentacji historycznej dostępnym on-line. Obok aktów stanu cywilnego i ksiąg metrykalnych z tysięcy miejscowości w Polsce, ewidencji mieszkańców (m.in. Krakowa, Poznania i Łodzi) i archiwów rodowych, które stanowią podstawowe źródło informacji do badań nad historią rodzinną, w serwisie można zapoznać się m.in. z aktami miast, dokumentacją Rządu RP na uchodźstwie, Biura Odbudowy Stolicy, Rozgłośni Polskiej „Radia Wolna Europa” oraz dotyczącą hitlerowskich obozów koncentracyjnych i łódzkiego getta. Od czasu uruchomienia w 2009 r. serwis odwiedziło ponad 1,8 mln unikalnych użytkowników. Codziennie korzysta z niego ok. 4 tys. osób.

W piątek 1 kwietnia przeprowadziliśmy w NAC warsztaty w ramach międzynarodowego projektu edukacyjnego „In Between? W poszukiwaniu lokalnych historii na pograniczach Europy”. Projekt realizowany jest przez Instytut Europejska Sieć Pamięć i Solidarność.

W NAC – jako centrum kompetencji – przygotowaliśmy całodzienne szkolenie z digitalizacji materiałów archiwalnych. Wzięło w nim 21 młodych ludzi z pochodzących z różnych krajów Europy.

Przedsięwzięcie ma na celu pogłębienie wiedzy o procesach historycznych Starego Kontynentu w XX wieku. Przybliżenie zainteresowanym historią narzędzi oraz metod badania i dokumentowania przeszłości, a także dokumentację relacji mówionych i materiałów audio-wizualnych dotyczących historii i tożsamości społeczności pogranicznych Europy.

Miejsce: Kraków, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej
Termin: 23-24 czerwca 2016 roku
Organizatorzy: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie
Kierownicy naukowi: dr Wojciech Woźniak, dr hab. Waldemar Chorążyczewski, prof. UMK, dr Bartosz Ogórek

Gdy słyszymy opinię Erica Schmidta, prezesa wykonawczego Google, że za kilka lat Internet zniknie, rozumiemy, że ten proces już się zaczął – obecność Internetu oraz połączonych z nim urządzeń (IoT – Internet rzeczy) i baz danych jest tak powszechna, że zapominamy o ich istnieniu, tak jak nie myślimy o powietrzu, którym oddychamy. Ciągle natykamy się jeszcze na pozostałości analogowej rzeczywistości, które z każdym rokiem mocniej nas uwierają, bo przeszkadzają w szybkim i zdalnym załatwianiu codziennych spraw. Administracja publiczna, mimo licznych przeszkód i trudności, z roku na rok staje się coraz bardziej cyfrowa, co dla nas, archiwistów, oznacza jedno: cyfrowa staje się jej dokumentacja, a więc dziedzictwo, które jesteśmy zobowiązani już teraz (albo będziemy zobowiązani za chwilę) zabezpieczyć dla kolejnych pokoleń.

W 2015 roku NAC we współpracy z UMK zorganizowało pierwszą konferencję pod hasłem Zachowanie cyfrowego dziedzictwa archiwalnego. Podczas tego spotkania staraliśmy się zdefiniować główne problemy w sferze dokumentacji elektronicznej gromadzonej w archiwach. Zdaliśmy sobie sprawę, że gromadzenie cyfrowych zasobów archiwalnych nie jest kwestią przyszłości, ale tematem jak najbardziej aktualnym i zjawiskiem, które zachodzi na naszych oczach. Idąc za tą refleksją, drugą konferencję zdecydowaliśmy się poświęcić przeglądowi aktualnych i planowanych praktyk związanych z przejmowaniem, przechowywaniem, opracowaniem i udostępnianiem dokumentacji elektronicznej. Chcemy, aby to spotkanie było okazją do zaprezentowania praktycznych rozwiązań – ale też faktycznych problemów, z którymi stykają się archiwiści w kontekście dokumentacji elektronicznej. Pragniemy również, aby w ramach obrad, obok analizy praktycznych przypadków, znalazło się miejsce na refleksje z zakresu terminologii i metodyki związanej z dokumentacją elektroniczną.

Zapraszamy do zgłaszania wystąpień w następujących obszarach tematycznych:

• Zagadnienia terminologiczne związane z dokumentacją elektroniczną.
• Archiwizacja dużych zbiorów danych, w tym rejestrów publicznych.
• Archiwizacja elektroniczna spuścizn i dokumentacji podmiotów niepublicznych.
• Archiwizacja Internetu.
• Dokumentacja elektroniczna w organach wymiaru sprawiedliwości, uczelniach wyższych, podmiotach gospodarczych w kontekście jej archiwizacji.
• Problemy przechowywania i opisu dokumentacji elektronicznej.

Termin zgłaszania tematów wystąpień wraz z krótkimi (maks. 1000 znaków) abstraktami upływa 31 marca 2016 roku. Zgłoszenia prosimy kierować na adres: cyfrowe2016@nac.gov.pl. Organizatorzy konferencji przekażą zaproszenia wybranym referentom do 30 kwietnia.

Zintegrowany System Informacji Archiwalnej, stworzony oraz wdrażany przez Narodowe Archiwum Cyfrowe jest potężnym, nowoczesnym i bezpłatnym narzędziem, które w 2016 roku zostanie uruchomione w:

• Archiwum Państwowym w Szczecinie – kwiecień
• Archiwum Państwowym w Łodzi – maj/czerwiec
• Archiwum Państwowym w Częstochowie – lipiec
• Archiwum Państwowym w Koszalinie- lipiec/sierpień
• Archiwum Państwowym w Piotrkowie Trybunalskim – wrzesień
• Archiwum Państwowym w Kaliszu – październik

Jest nam bardzo miło przedstawić najnowszy album, który stanowi owoc współpracy NAC i wydawnictwa BOSZ.
Autorzy dokonali selekcji zdjęć z okresu powstawania polskiej motoryzacji i nie kryją zamiarów kontynuacji serii.

W publikacji znajdziemy fotografie  przedstawiające ulice miast z rosnącą liczbą samochodów, widzimy także stan dróg poza aglomeracjami miejskimi. Wieś i tereny niezurbanizowane były zupełnie nieprzygotowane na rozwój komunikacji i motoryzację.

Możemy przyjrzeć się zmaganiom ekip rajdowych i rywalizacji sportowej. Wśród zawodników – na imprezach krajowych i za granicą – obecne były także kobiety. Podziwiać auta uczestników konkursów samochodowej gracji i urody. W wydawnictwie znajdziemy też fotografie pojazdów dostawczych, użytkowych i budującą się infrastrukturę.

Album „Samochody, motocykle…” stanowi wspaniały materiał poglądowy, który pozwoli zrozumieć ówczesną komunikacyjną codzienność i związane z tym oczekiwania społeczne. Powszechną fascynację automobilizmem i jednocześnie obawy związane z płynącymi stamtąd zagrożeniami – nieprzejezdnością ulic, wypadkami drogowymi i destrukcyjnym wpływem na środowisko.