Domowe archiwum

Domowe archiwum

Fotografie, nagrania i filmy są materiałami, które wymagają wyjątkowej troski. Jak zabezpieczyć domowe archiwum fotograficzne? Jak dbać o stare filmy i nagrania? W jakich warunkach je przechowywać? Poniżej przedstawiamy krótki poradnik, z którego może skorzystać każdy, kto ma w domu archiwalia sprzed 5, 50 czy 150 lat.

Podstawy

Podstawowa zasada przechowywania zdjęć, filmów i nagrań mówi, że temperatura i wilgotność w pomieszczeniu powinny być stałe. Meble do przechowywania fotografii powinny być wykonane z bezpiecznych materiałów (np. metalu malowanego metodą proszkową, aluminium anodowego), wszystkie opakowania ochronne powinny mieć atest PAT (Photographic Activity Test, ISO Standard 18916) oraz posiadać konstrukcję dostosowaną do danego rodzaju materiału archiwalnego. Zdjęcia bierzemy do ręki w bawełnianej rękawiczce ochronnej, a jeśli jej nie mamy – przed dotykaniem fotografii (trzymamy je delikatnie za krawędzie) trzeba umyć ręce, dzięki czemu nie pozostawimy na odbitkach tłustych śladów. Fotografie można opisywać jedynie miękkim ołówkiem. Jeśli zechcemy przytwierdzić je do podłoża, wykorzystujemy w tym celu poliestrowe lub papierowe paski przeznaczone do montażu fotografii (z atestem PAT).

Przechowywanie fotografii

Albumy

Wiele zdjęć rodzinnych zgromadzono w albumach, w których na karty z grubego, czarnego papieru naklejono fotografie. Aby zapobiec przenikaniu w strukturę odbitki szkodliwych substancji (kwasy, kleje, barwniki), które wykorzystano do produkcji kart albumu, sąsiadujące strony możemy oddzielić przekładkami z papieru bawełnianego. Trzeba jednak uważać, aby ze względu na dodatkowe arkusze nie spowodować deformacji oprawy, która będzie musiała pomieścić więcej kart.
Albumy ze zdjęciami powinny leżeć. Zapobiega to zniekształceniom ciężkich kart i okładek albumu. Wskazane jest spakowanie każdego albumu do osobnego pudła – wykonanego na wymiar obiektu. W ten sposób zapobiegniemy osadzaniu się kurzu na okładkach, które często same mają wysoką wartość historyczną i estetyczną – bywają zdobione i wykonane ze szlachetnych materiałów. Dzięki dodatkowemu opakowaniu zabezpieczymy także obiekt przed działalnością szkodliwych wahań temperatury i wilgotności względnej powietrza.
Odradzamy użycie współczesnych albumów, które nie są najbezpieczniejszym rozwiązaniem dla naszych fotografii: kleje, którymi powleczone są karty albumów samoprzylepnych będą przenikać w strukturę odbitki, zdjęcia mogą wypadać z plastikowych kieszeni, sklejać się z tworzywem od środka, a sam plastik – wydzielać szkodliwe substancje.

Odbitki fotograficzne

Odbitki przechowujemy pojedynczo w obwolutach przeznaczonych specjalnie do fotografii, wykonanych z bezkwasowego papieru bawełnianego lub poliestru oraz w pudłach zbiorczych. Fotografie wykonane szlachetnymi technikami z własnymi ramkami (dagerotypy, ambrotypy itp.) przechowujemy pojedynczo w pozycji poziomej w pudełkach z bezkwasowego kartonu.

Negatywy, diapozytywy

Pocięte na paski błony fotograficzne przechowujemy w obwolutach poliestrowych, bawełnianych lub koszulkach hybrydowych, posiadających atest PAT). Opakowanie ochronne powinno być dostosowane do rozmiaru oraz typu podłoża fotograficznego. Gdy pojedyncze klatki umieszczono w plastikowych ramkach, używamy specjalnych pudeł do slajdów.
Niekiedy nie da się rozwinąć rolek, które były zwinięte przez kilkadziesiąt lat. Nie próbujmy rozprostować ich na siłę. W ten sposób można zniszczyć osłabioną warstwę obrazu, tracąc bezpowrotnie zapisane treści. Obiekty takie należy owinąć w bawełniany papier i włożyć do atestowanego pudełka. Jeśli błony ze szczególnie cennymi materiałami fotograficznymi są poważnie zniszczone i podczas prób rozwijania zauważyliśmy zniszczenia – oddajmy je w ręce konserwatorów.

Negatywy szklane powinniśmy opakować pojedynczo w obwoluty czteroklapowe i przechowywać dość ciasno ułożone w dopasowanych kartonowych pudłach, zaopatrzonych w dodatkowe przegrody stabilizujące obiekty w pionie lub poziomie.

Zdjęcia cyfrowe

Fotografie cyfrowe przechowujemy pogrupowane w katalogach, np. z nazwą wydarzenia, miejsca, imieniem portretowanej osoby. Zawsze pamiętajmy o wykonaniu przynajmniej jednej kopii. Fotografie oraz ich kopie powinniśmy przechowywać na niezależnych od siebie dyskach w różnych miejscach (np. na dysku komputera oraz na twardym dysku zewnętrznym).

Przechowywanie taśm filmowych

Rolki z filmami przechowujemy w chłodnym pomieszczeniu w opakowaniu plastiku, metalu lub kartonu. W przypadku pojawienia się rdzy na metalowej puszce rolkę natychmiast przepakowujemy do nowego pudełka, by zapobiec przeniesieniu się korozji na taśmę filmową.
Łatwopalne taśmy nitrocelulozowe należy przechowywać w niskiej temperaturze, oddzielone od innych materiałów archiwalnych.

Przechowywanie kaset magnetofonowych audio, kaset VHS

Taśmy magnetyczne i kasety przechowujemy w pierwotnych opakowaniach ochronnych, w stabilnych warunkach temperaturowo-wilgotnościowych. Należy zadbać, by w pobliżu tych materiałów nie znajdowały się źródła generujące pole elektromagnetyczne (np. głośniki).

Digitalizacja

Obecnie najpopularniejszym sposobem zabezpieczenia obrazu fotograficznego, filmowego czy nagrania dźwiękowego jest digitalizacja. Pozwala ona na zachowanie treści, która z czasem może stać się nieczytelna pod wpływem nieuchronnych procesów starzenia się materiałów organicznych (np. blaknięcia obrazu fotograficznego). Najbardziej zniszczone fotografie lub nagrania warto oddać w ręce profesjonalistów, którzy w bezpieczny sposób i na odpowiednim sprzęcie zdigitalizują zbiory. Digitalizacja i ewentualna późniejsza postprodukcja plików to często jedyny sposób na zabezpieczenie zanikającego obrazu czy dźwięku. Digitalizacja pomaga również oglądać fotografie i filmy oraz odsłuchiwać nagrania bez narażania oryginalnych nośników na zużycie. Nigdy nie wolno wyrzucać oryginalnych fotografii ani nośników z filmami lub nagraniami nawet, jeśli zostały poddane procesowi digitalizacji i dysponujemy ich kopią cyfrową. Fotografia czy film to nie tylko zawarte w nich treści, ale także unikatowa technologia niosąca za sobą historię technik wykorzystywanych do utrwalania naszej historii.

Jeśli uznają Państwo, że Państwa archiwum zasługuje na większą dostępność i przechowywanie wieczyste, można przekazać je do Narodowego Archiwum Cyfrowego.

 


Więcej informacji:

 

  1. Przekaż materiały do NAC
  2. Bezpieczne przechowywanie materiałów archiwalnych w domu
  3. Poradnik postępowania z taśmą filmową